Dziady

Dziady jest to nazwisko uroczystości obchodzonj dotąd między pospólstwem w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandii na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim zasięga czasów pogańskich i zwała się niegdyś ucztą kozła, na którj przewodniczył koźlarz, huślar, guślarz, razem kapłan i poeta (gęślarz). W teraźnijszych czasach, ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj połączony z zabobonnmi praktykami i zbytkiem częstokroć nagannym, pospólstwo więc święci Dziady tajemnie w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trunków, owoców i wywołują się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj częstowania zmarłych zdaje się być wspólny wszystkim ludóm pogańskim, w dawnj Grecji za czasów homerycznych, w Skandynawii, na Wschodzie i dotąd po wyspach Nowego Świata. Dziady nasze mają to szczególnie, iż obrzędy pogańskie pomieszano z wyobrażeniami religii chrześcijańskij; zwłaszcza iż Dzień Zaduszny przypada około czasu tj uroczystości. Pospólstwo rozumi, iż potrawami, napojem i śpiwami przynosi ulgę duszóm czyscowym. Cel tak poważny święta, mijsca samotne, czas nocny, obrzędy fantastyczne przemawiały niegdyś silnie do mojj imaginacji; słuchałem bajek, powieści i pieśni o nieboszczykach powracających z prośbami lub przestrogami; a we wszystkich zmyśleniach poczwarnych można było dostrzec pewne dążenie moralne i pewne nauki gminnym sposobem zmysłowie przedstawiane. Poema ninijsze przedstawi obrazy w podobnym duchu, śpiwy zaś obrzędowe, gusła i inkantacje są po większj części wiernie, a niekiedy dosłownie z gminnej poezji wzięte.

Nowe wydanie Dziadów Adama Mickiewicza odczytanych z rękopisów. Wydanie krytyczne którego autorem jest prof. Wojciech Kruszewski zawiera szczegółowe omówienia, przypisy naukowe, a także materiał wizualny: zdjęcia i skany rękopisów Mickiewicza. W apendyksie książki znalazły się transliteracje wiernie przytaczające zapis pierwszych wersji utworu Mickiewicza, a także zestawienia kolejnych odmian tekstu.